आमचे तोणदे गाव हे प्राचीन इतिहास असलेले आणि सांस्कृतिक वारसा जपणारे गाव आहे. गावाची स्थापना अनेक वर्षांपूर्वी झाली असून, याचा पुरावा म्हणून गावातील शंकर मंदिर हे पांडवकालीन मंदिर मानले जाते. तसेच गावाच्या सीमेजवळ पांडव काळातील प्राचीन तळे देखील आहे. गावाची भौगोलिक रचना थोडी उताराची असून, गावाच्या शेजारी काजळी नदी शांतपणे वाहते.
गावातील लोकांचे प्रमुख उत्पन्नाचे साधन म्हणजे शेती, तसेच आंबा आणि काजू हे येथे मोठ्या प्रमाणावर पिकवले जातात. तोणदे हे गाव विविधतेने नटलेले आहे — येथे अनेक जाती-धर्माचे लोक सलोख्याने राहतात. सर्वजण मिळून सण, उत्सव आणि जत्रा आनंदात साजरे करतात, हीच या गावाची खरी ओळख आहे.
साजरे होणारे सण
आमच्या गावात विविध धर्मांचे लोक एकत्र नांदत असल्याने तोणदे गावात वर्षभर अनेक सण मोठ्या उत्साहात साजरे केले जातात. विशेषतः शिमगा उत्सव हा गावातील एक प्रमुख सण असून तो मोठ्या थाटामाटात साजरा होतो. तसेच गणपती उत्सव, दिवाळी, शंकर मंदिर सप्ताह आणि इतर धार्मिक सणांनाही गावकरी एकत्र येऊन आनंदाने साजरे करतात. या सणांच्या माध्यमातून गावात ऐक्य, एकोप्याची आणि आनंदाची भावना टिकून राहते.
स्थानिक मंदिरे
गावात सुमारे पाचशे ते सहाशे वर्षांपूर्वीचे प्राचीन श्री सांब मंदिर नदिकाठावर वसलेले आहे. हे मंदिर गावाच्या इतिहासाचे प्रतीक मानले जाते. तसेच गावाची ग्रामदेवता नवालाई पावनाई निनावी व गावराखी देवी यांची भव्य मंदिरे येथे आहेत, जिथे दरवर्षी मोठ्या भक्तिभावाने जत्रा आणि पूजा-अर्चा केली जाते. याशिवाय गावात श्री गणपती मंदिर देखील आहे, जे गावकऱ्यांसाठी श्रद्धेचे केंद्र मानले जाते.
लोककला
तोणदे गावातील लोककला पारंपारिक सण, नृत्य आणि संगीताशी घट्ट जोडलेली आहे. येथे शिमगोत्सव, होळी आणि गणेशोत्सव या काळात पारंपरिक ढोल-ताशा वादन, भजन-कीर्तन, आणि नाच-गाणी ही लोककलांची झलक दिसते. गावातील तरुण मंडळी शिमग्यात “फेरनाच” आणि “वेशभूषा नृत्य” सादर करतात, तर स्त्रिया पारंपारिक गाणी गातात. याशिवाय, कथाकथन, कीर्तन, आणि पारंपरिक वेशभूषेतील नाट्यरूप सादरीकरणे हीसुद्धा तोणदे परिसरातील लोककलांचा भाग आहेत, ज्यातून स्थानिक संस्कृतीचा वारसा पुढे नेला जातो.
स्थानिक पाककृती
तोणदे गावातील स्थानिक पाककृती महाराष्ट्राच्या कोकणाच्या पारंपारिक चवींवर आधारित आहेत. येथे मसालेदार आमटी, कोकणच्या फिश करी, मोदक, उकडीचे लाडू, अम्बा चटणी आणि वरण-भात यांसारख्या पारंपरिक पदार्थांना विशेष महत्त्व आहे. सणावार आणि उत्सवाच्या वेळी या पदार्थांची खास तयारी केली जाते. समुद्रकिनारी असल्यामुळे ताजी मासळी वापरून बनवलेले पदार्थ आणि कोकम, तिखट व नारळाचे स्वाद या पाककृतींना खास अद्वितीय चव देतात. गावातील प्रत्येक घरात पारंपारिक पद्धतीने स्वयंपाक केला जातो आणि हा स्थानिक वारसा पुढे नेला जातो.
हस्तकला
तोणदे गावातील हस्तकला हा स्थानिक संस्कृतीचा महत्त्वाचा भाग आहे. येथे पारंपारिक मातीचे दगडी शिल्प, विणकाम, झोपाळ्यांच्या आणि घरगुती सजावटीच्या वस्तूंचे कारागिरी आढळते. तसेच, मातीच्या गणपती, देवी-देवतांचे मूर्तिकला, रंगीत रांगोळी कला या हस्तकलेतून गावाची सांस्कृतिक ओळख दिसून येते. या कला-हस्तकलेमुळे तोणदे गावाची परंपरा, कलात्मक कौशल्य आणि स्थानिक वारसा जतन होतो.
